خوگیری به اینترنت
بسیاری از کاربران اینترنت عادت دارند که هر روز ساعات زیادی آنلاین باشند، حتی ار هدف خاصی را در دنیای مجازی دنبال نکنند. پنج تا 10 درصد از کاربرانی که در حال حاضر به سمت اینترنت اعتیاد ندارند، در پیش این تجربه را داشتهاند. عدهای از کاربران تنها برای ایجاد ارتباط حرف دیگران وارد محیط نت میشوند و حتی اگر یک روز این کار را انجام ندهند، احساس میکنند که چیزی از زندگی آنها گم یا کم شده است؛ اعتیاد آنلاین علاوه حرف این که مضررات اجتماعی در پی دارد، میتواند برای سلامت کاربر نیز خطرناک باشد. باب نتیجهی استفادهی بیش از کرانه از رایانه، وضعیت جسمی افراد به مخاطره میافتد، خشک شدن چشمها، انحنای ستون فقرات و آسیب دیدن باتفصیل انگشتی که با آن کلیک میشود، از جمله تهدیدهای اسم جسمی کاربران است. در حال حاضر نگرانیها نسبت به اعتیاد اینترنتی شدت افسرده است و حرف توجه به گسترش روزافزون اینترنت در جهان، به طور مسلم، پدیدهی اعتیاد به سمت اینترنت در آینده وسیعتر خواهد شد و باید زمینهای را برای استفادهی صحیح از دنیای مجازی آماده آورد
مقدمه
لفظ اعتیاد، بیشتر تداعیگر اعتیادهاى سنتى همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است؛ اما اعتیاد از طریق اینترنت حرف وجهه جدیدى روبهرو شده است. گسترش رایانههاى شخصى و افزایش اتصال به اینترنت باب سرا و محل کار، منجر به ظهور معضلى به نام «اعتیاد آنلاین» شده است. اعتیاد به اینترنت حاوی اعتیاد به سمت اتاقهاى گپزنى، هرزهنگارى، قمار آنلاین و خریدهاى اینترنتى مىشود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوى مىسازد. اعتیادهاى رفتارى، همچون اعتیاد به شبکه اینترنت، مىتوانند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتاً روح و روان فرد گردند. بنابراین، همان کوه طور که رایانههاى شخصى روزبهروز در خانههاى ما همچون دستگاههاى تلویزیون جاى پاى خود را باز مىکنند و اتصال به سمت شبکه اینترنت افزایش مىیابد، در راستاى تطبیق با مضرات این فناورى نوین نیز باید گامهایى برداریم.
تاریخچه
سال 1995 از سوی مطبوعات به آغاز «سال اینترنت» شناخته شد. در واحد زمان ( 1996 نیز فرض بر این بود که اطلاعات و آگاهیهای بشری در مورد این شبکه به خوانندگان انتقال یابد. برای اوّلین پاس «اعتیاد به اینترنت» از سوی «ایوان گلدبرگ» روانپزشک نیویورکی به طنز مورد بحث شد. «گلدبرگ» از این که شوخی وی باب مناسبت ابعاد گسترده از شبکه اینترنت تا این حد جدی شده است افشا شگفتی کرد. (1)
«اعتیاد به اینترنت» اصطلاحی بود که نخستین بار به وسیله «یانگ» معرفی گردید که مناسبت تدقیق روانشناسان، روانپزشکان، دانشمندان و به خصوص کابران اینترنت قرار گرفت. این اخلال با عنواین متفاوتی از قبیل: «وابستگی رفتاری به اینترنت»، «استفاده مرضی از اینترنت»، «استفاده مشکلزا از اینترنت »، «استفاده بیش از کرانه از اینترنت»، «سوء استفاده از اینترنت»، «غیر سازشی»و «اختلال اعتیاد به اینترنت» در نوشتههای اخیر یانگ پراتلی و همکاران، کرات و همکاران، بیشتر از عناوین دیگر به سمت کار رفته است. (2) گاهی نیز از این بیماری تحت عنوان «اعتیاد مجازی» نام برده می شود.(3)
تعریف اعتیاد به اینترنت
با وجود پژوهشهای بسیط باب سالهای اخیر در این زمینه، هنوز توافقی در بین روانشناسان در زمینه تعریف و اندازهگیری این اختلال حاصل نشده است. علاوه بر این، یک نظریه تام که بتواند تعیین آهسته چگونه این اختلال به بهداشت روانی یا اجتماعی ارتباط پیدا می کند، وجود ندارد. کاپلان باب سال 2002 این اخلال را چنین تعریف کرده است: «نوعی استفاده از اینترنت که بتواند مشکلات روانشناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی در زندگی تک ایجاد کند». رایجترین اصطلاح «اعتیاد به سمت اینترنت»این است که نوعی وابستگی رفتاری به سمت اینترنت ایجاد میکند. (4)
دیویس باورمند است که تعبیر «استفاده مرضی از اینترنت» مناسبتر از اصطلاحات دیگر است. به نظر دیویس استفاده از اینترنت صرفاً یک رفتار اعتیادآمیز نیست؛ حرف مجموعهای از عوامل شناختی و رفتاری را در زمینه اینترنت تشکیل میدهد که روی زندگی تک اثر منفی میگذارد. (5)
آرام و پاسونز(2000) تعبیر «وابستگی رفتاری به اینترنت» را به کار میبرند. گلدبرگ (1996) اختلال اعتیاد به اینترنت را نوعی اخلال رفتاری که به عنوان مکانیسم مواجه مورد استفاده رسم میگیرد و از معیارهای وابستگی به سمت مواد DSM-IV (1995) افسرده شده است، میداند. (6)
گریفیتز (1998) میگوید که اخلال اعتیاد به اینترنت ممکن است از یک یا قید جنبه اینترنت ناشی شود؛ تایپ کردن، رابطه رویارویی، محتوا و فعالیتهای اجتماعی. کاندل(1998)عنوان میکند که هر نوع فعالیتی که انگیزه وارد شدن به سمت اینترنت شود، یک اختلال است. اعتیاد به اینترنت به سمت عنوان «اعتیاد رفتاری» مانند اعتیاد به قمار، پر خوری، تماشای اجباری تلویزیون و مانند آن، در نظر گرفته میشود. در این جا فرد، خیر به ماده، حرف به آنچه که در رایانه انجام میدهد یا به احساسی که باب هنگام انجام ثانیه به او دست میدهد، معتاد می شود. (7)
«بر اتر فاریست» اعتیاد را چنین تعریف میکند: «اعتیاد الگوی رفتاری ناخواسته در استفاده از یک ماده مخدر است که در بابا به سمت طور چشمگیری درگیر استفاده از یک ماده مخدر و تأمین آن برای خویش شده و نیز در تک تمایلی به وجود میآید که پس از تکمیل دوره ترک، وادار شود تا به سوی ماده مخدر باز گردد. (8)
باب عصری که در آن زندگی میکنیم، بهراحتی نمیتوان اعتیاد به سمت اینترنت را تعریف کرد. تحقیقاتی که تا کنون اجرا گرفته است، فقط آزمونهای آزمایشگاهی را شامل میشود که در نتیجه نمیتواند رابطه دقیقی بین رفتارهای ویژهای که از افراد سر میزند و علل آنها ایجاد کند. نقش این سنخ تحقیقات این است که شرحی از احساسات افراد نسبت به سمت خود و رفتارهایشان را جمعآوری کرده و نمیتواند این نتیجه را به سمت دست بدهد که فنّاوری خاصی مثل اینترنت واقعاً عامل چنین رفتارهایی هستند. نتایجی که این تحقیقات به سمت دست میدهند، تنها توصیفات ذهنی و خیالی خویش محققان و پژوهشگران است که قابلیت انطابق با واقعیت حاضر را ندارند. (9)
آیا اینترنت اعتیاد آور است؟
«دکتر کینگ» روانشناسی است که در مورد استفاده از اینترنت میگوید: استفاده زیاد از اینترنت به هیج وجه اعتیاد محسوب نمیشود؛ حرف مانند سایر فعالیتهای لذتبخش است یا احیاناً مفید و ارزشمند که فردی علاقهمند بیش از اندازه معمول وقت خورد را سود آن میکند. اعتیاد به اینترنت نیز یک بیماری روانی فیزیولوژیکی محسوب میشود. بر اساس ماهیت اختصاصی این بیماری نسبت به سایر اعتیادها در زندگی بابا ویرانگر است. (10)
«کیم برلی» «اس یانگ» و «سای دی» پشت از مطالعه خود حرف روی تقریباً 500 کاربر اینترنت به این نتیجه رسیدند که استفاده از اینرنت یقیناً بسان دیگر اعتیادهای درج شده چون قماربازی و نوشیدن الکل میتواند موجب اختلال باب زندگی علمی و اجتماعی، مالی و شغلی فرد شود. تلاشهای زیادی از سوی پزشکان و روانشناسان توجیهاتی مرتبط به شخصیت و روانپویایی،فرهنگی - اجتماعی، رفتاری و توجیهات زیست پزشکی میشوند. شاید بتوان گفت که تمام این تئوریها قادر به سمت تبیین کامل فرایند یک اعتیاد نیستند؛ ولی برخی از آنها باب توضیح اعتیاد به اینترنت تواناترند.(11)