موضوع تحقیق : رابطه ی علم و دین
فهرست مطالب:
3_.......................................................................................................چکیده
4_...................................................................................................چیستی دین
5_..................................................................................................چیستی علم
8_................................................................................نسبت های ممکن میان علم و بدهی
9_............................................................................................تعارض علم و بدهی
9_.................................................................................................اقسام تعارض
12_..........................................................................................گونه های اختلاف
19_............................................................................................تفارق علم و دین
23_............................................................................................تعاضد علم و بدهی
30_.......................................................................................................منابع
امعان قدیمی نسبت میان «عقل و دین» و تعامل بین
داده های دینی و یافته های بشری و تبیین حوزة هر یک از این دو مقوله ، از دیر زمان
توجه فیلسوفان و متألهان ادیان مختلف را به خود احضاریه کرده است. این مسأله از مسایل
بااهمیت باب عرصة دین پژوهی به شمار می آید، به گونه ای که پهنة تاریخ ادیان را می توان
صحنة حرف وگوها و مباحثات مستمر عقل و بدهی قلمداد کرد که سابقة چهرة جدید آن تحت
عنوان «علم و دین» به اواسط قرون وسطی باده رسد .
بررسی قدیمی انتساب میان «عقل و دین» و تعامل بین
داده های دینی و یافته های بشری و تبیین حوزة تمام یک از این دو باب ، از دیر زمان
توجه فیلسوفان و متألهان ادیان مختلف را به سمت خویش جلب کرده است. این مسأله از مسایل
مهم باب عرصة دین پژوهی به رقم می آید، به گونه ای که پهنة تاریخ ادیان را می توان
صحنة گفت وگوها و مباحثات مستمر عقل و بدهی قلمداد کرد که سابقة چهرة جدید آن تحت
عنوان «علم و دین» به اواسط قرون وسطی باده رسد .
سؤال اصلی باب عصر احداث علم جدید این است که به
هنگام وقوع ناسازگاری میان علم و آنچه محصول وحی ایزدی است، چه باید کرد؟ این بحث
به دلیل اهمیتش، اندیشمندان بسیاری را حرف گرایش های متفاوت به خود مشغول ساخت. عده
ایا حرف ابراز رابطة خصمانه میان علم و دین کوشیدند تا آن دو را ناسازگار جلوه دهند،
تا جایی که «برتراند راسل» این ناسازگاری را در گوهر علم و اصل دین دانست. در
برابر ، برخی از فیلسوفان و متکلمان و افزون از همه ، کسانی که هم مهر دین بر دل
داشتند و هم اهتمام بهمنماه به علم ، سعی کردند تا تحمل و انطباق یافته های علمی را
حرف تعالیم الهام به اثبات رسانند. از سوی دیگر، کسانی بسان «کانت» و
«اگزیستانسیالیست ها» و طرفداران نظریه تجزیه شفاهی ، ساز جدایی مطلق علم و دین را
نواختند.
در این نوشتار ، پس از ایضاح مفهومها «علم » و «دین»
و تاویل نسبتهای ممکن بین آنها ، رابطة علم و دین و کیفیت رفع تعارض آن دو از
تماشاگاه استاد مطهری( 1358-1299ش.) بیان شده است.
دین در کلمه به معانی مختلف، از تمام به معنای عبادت
، انقیاد، خضوع ، فرمانبرداری، اطاعت، تسلیم، بادافره و مکافات، شریعت، ملک، اسلام ،
توحید، ورع، امر و سیره، عادت و شأن، ذلت، برافروختگی و غلبه و استعلاء، رفعت و سلطان،
حساب، معصیت، آداب و قانون، آمده است. 1 کلمه «دین» با شکل های جوراجور ، 92 بار در
کتابالله کریم آمده که غالباً به مفهوم توحید و یگانگی ، حکم، اطاعت ، جزا و پاداش،
حسابرسی، خلق و شریعت است. 2
دین در اصطلاح نیز تعاریف گوناگونی دارد؛ چاه آنکه
دین از مفاهیم ماهوی تلف تا بتوان تعریفی باطنی از آن ارائه کرد. آموزگار مطهری با
تاویل سه جهان بینی علمی ، فلسفی و دینی باب تفسیر انسان از جهان، دین و مذهب را به
یک معنا گرفته و باب اسم محتوای دین و چیستی آن ، از جهان بینی شروع می کند. وی
آفاق بینی را « شناخت» ؛ یعنی نوعی بینش ژرف درباره جهان که حیوانات فاقد آنند،
دانسته و آدم را بر خلاف حیوانات که فقط جهان را احساس می کنند معاشر توانایی
تفسیر جهان می داند و معتقد است همة دین ها ، رسم ها و مکتب ها و فلسفه های
مدنی ، به یک سنخ جهان بینی متکی بوده، به گونه ای که بایدها و نبایدها را تعیین
می آهسته و مسؤولیت هایی را به بود می آورد. پس جهان بینی زیرساز و تکیه گاه فکری
آموزشگاه به شمار باده رود3 و جهان بینی مذهبی شامل جهان بینی علمی و فلسفی است ، مضاف
بر اینکه از قداست(احترام معنوی و حرمت) نیز برخوردار است.4
باید پذیرفت که تعریف دین اگر ممتنع نباشد، دشوار
است؛ زیرا بدهی مظهر ای پیچیده و برخوردار از ابعاد متنوع است. از این چهره می توان
با رویکردهای جوراجور پدیدارشناسانه (Phenomenological)، روان شناسانه(Psychological)، اجتماع شناسانه (Sociological)، آفرینش گرایانه (Nat
uralistic)و …بدهی را تعریف کرد. اما همگی این تعاریف یا شامل اغیارند یا جامع
افراد نیستند یا یکسونگرانه اند و یا با خوش پوز و بد بینی آمیخته اند. «جان هیک»
می گوید: تمام این تعاریف به نوعی «برساخته» اند؛ یعنی ابتدا در تماشا می گیرند که
این تعبیر چاه معنایی باید داشته باشد، سپس همان را به صورت یک تعریف بر آن بار می
کنند.5 حاصل آنکه، باب تماس با اینگونه مفاهیم انتزاعی تنها باید مراد خود را از
آن تاویل کرد. مراد از «دین» در این نوشتار، آلبوم آموزشوپرورش برآمده از گزاره های دینی
و مذهبی است. منظور از گزاره های دینی و صفت همان آموزشوپرورش و حقایق منزل از طریق
وحی است که از جاده کتاب و آداب به ما رسیده و شامل جهان بینی ، هستی شناسی، عقاید،
احکام، خصلت و امثال آن می شود .
چیستی بیرق
کلمة «علم» به سمت معناها متفاوتی به کار برده می شود.
گاهی « علم» را به معنای مطلق دانایی، دانش و معرفت به پیشه می برند. به این معنا،
علم تمام یافته های آدمیت دربارة خود و جهان اطراف اوست که شامل «علوم مفهومی» و
«علوم عبارت ای» اعم از حقیقی و اعتباری می شود. مطابق این معنا، اخلاق، دین،
عرفان، تاریخ، سیاست، نجوم، فقه، بلاغت و لغت ، همه علم اند. باب اینجا علم معادل
Knowledge است و باب برابر « جهل » قرار باده گیرد. در این
کاربرد، علوم عملی و نظری، حضوری و اکتسابی تمام به طور یکسان علم خوانده می شوند. به
نمودار زیر توجه شود:
حضوری
علم تصور
حصولی اعتباری
تصدیق متا فیزیکال
باطنی علمی
غیر متافیزیکال
غیر علمی
فهرست مطالب
عنوان ..................... صفحه
مقدمه: ............................... 1
فصل اول: حق آموزش و تئوری دولت ...... 4
بخش اول : مفهوم حق و حوزه ی حق آموزش . 5
مبحث اول: تحلیل هوفلد از مفهوم حق .... 7
بند اول: چهار قلمرو مفهوم حق ......... 8
1- حق - ادعا (مطالبه) (Claim-Right) ..... 8
2- حق - آزادی/اختیار (Liberty/Privilage-Right) 9
3- حق - قدرت (Power-Right) ............ 10
4- حق - مصونیت (Immunity-Right) ......... 10
حبل دوم: رد حقوقی مفهوم حق (تحلیل مفهوم وظیفه یا تعهد) 12
1. پذیرفتاری به وسیله و تعهد به نتیجه .... 13
2. ماهیت تعهدات دولت باب قبال حق آموزش 14
مبحث: حق آموزش از دیدگاه اسناد بین المللی حقوق بشر و اسلام 15
حبل اول: حق آموزش از نگاه اسناد بین المللی حقوق بشر 15
1. اعلامیه ی جهانی حقوق بشر........... 16
2. میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 16
3. سایر اسناد بین المللی حقوق آدم ... 18
بند دوم: دیدگاه اسلام نسبت به حق آموزش 18
1. قرآن و تعلیم و تربیت ............. 19
2. سیره ی معصوم و آموزش ............. 21
بخش دوم: توسعهی آموزش و تئوری دولت .. 23
مبحث اول: توسعهی آموزش گامی در جهت توسعهی انسانی 24
بند اول: سرمایه گذاری آموزشی شاخصی از فرایند توسعه 26
بند دوم: ضرورت توسعهی آموزش ......... 29
بند سوم: رویکرد دولتها در توسعهی آموزش 32
بند چهارم: عدم تعادل توسعهی آموزشی در ایران 36
مبحث دوم: ماهیت دولت و کارکرد آن در تحقق حق آموزش 39
بند اول: دولت محدود یا مشروطه ....... 40
الف) ویژگی دولت مشروطه .............. 41
ب) کارکرد دولت مشروطه در توسعه ی حق آموزش 42
حبل دوم: دولت رفاه .................. 44
الف) بررسی ابعاد اقتصادی و اجتماعی دولت رفاه 45
ب) دولت رفاه و حق آموزش ............. 46
بند سوم: دولت طبقاتی ................ 47
الف) ویژگی دولت طبقاتی .............. 47
ب) رویکرد دولت طبقاتی و حق آموزش رایگان 49
بند چهارم: مفاهیم دولت باب نظام جمهوری اسلامی ایران 51
الف) مفهوم دولت اسلامی ............... 52
1- تئوری دولت اسلامی ................. 52
2- بینش دولت اسلامی در زمینهی حق آموزش 53
ب) مفاهیم حقوقی دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حق
آموزش ............................... 54
1- دولت در مفهوم حاکمیت ............. 55
2- دولت باب مقام تصدی ................ 56
فصل دوم: تحلیل نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران و آموزش رایگان .......................................... 58
بخش اول: چالشهای فراروی آموزش رایگان 59
مبحث اول: فرایند خصوصیسازی آموزش .... 60
بند اول: اهداف و مزایای خصوصی سازی آموزشی 61
الف) اهداف خصوصیسازی: ............... 61
ب) مزایای خصوصی سازی آسه استدلال مدافعان 65
ج) پاسخ به دلایل موافقان خصوصی سازی .. 68
بند دوم: شکلهای خصوصی سازی .......... 73
بند سوم: خصوصیسازی آموزشی در ایران .. 78
الف) خصوصی سازی باب آموزش و پرورش .... 78
ب) خصوصیسازی در آموزش عالی .......... 80
مبحث دوم: تأمین هزینههای آموزش ...... 85
حبل اول: چه کسانی باید هزینههای آموزشی را بپردازند؟ 85
حبل دوم: تأمین منابع مالی آموزش و پرورش 91
حبل سوم: آموزش عالی و تأمین منابع مالی 102
الف) وضعیت آموزش عالی از لحاظ کمیت . 103
ب) راههای تدارک منابع مالی جدید آموزش عالی 104
بخش دوم: تحلیل حقوقی نظام آموزش رایگان در جمهوری اسلامی ایران ......................................... 109
مبحث اول: آموزش رایگان در قانون اساسی 109
بند اول: بررسی صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ...................... 110
بند دوم: اصول قانون اساسی و آموزش رایگان 113
مبحث دوم: نظام حقوقی آموزش و پرورش (عمومی) و آموزش رایگان
..................................... 115
حبل اول: آموزش و پرورش دولتی و آموزش رایگان 116
الف) آیا سرانهی دانشآموزی کفاف آموزش رایگان را میدهد؟ 116
ب) آئین نامهها و مصوبات ادارهی مدارس دولتی در رابطه با کمکهای مردمی ................................... 118
ج) تحلیل حقوقی آئین نامهها و تصویب نامههای مطروحه 120
بند دوم: ماده 88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و
خودگردانی آموزش و پرورش ............ 123
الف) ماده 88 و آئین نامه و تصویبنامه مربوط به آن 123
ب) بررسی حقوقی ماده 88 و آییننامههای مربوط به آن 125
بند سوم: مدارس غیردولتی (غیرانتفاعی) 129
الف) قوانین، مقررات و دستورالعملهای مدارس غیرانتفاعی 131
ب) آموزش رایگان و مدارس غیرانتفاعی . 134
بند چهارم: آموزش و پرورش خاص (مدارس دولتی با شرایط خاص)
..................................... 135
الف) آموزشگاههای علمی آزاده ......... 136
ب) مدارس دولتی حرف شرایط خاص ........ 138
مبحث سوم: بررسی حقوقی نظام آموزش عالی باب جمهوری اسلامی ایران و آموزش رایگان ............................ 140
بند اول: قوانین برنامه پنجساله توسعه و آموزش عالی 141
الف) مواد قانونی برنامههای پنج ساله توسعه و توسعهی آموزش رایگان ......................................... 141
ب) تشخیص قانون برنامه پنج سالهی توسعه در زمینهی آموزش عالی ......................................... 145
بند دوم: دورهها و مؤسسات آموزش عالی زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ................................ 148
الف) دورههای نوبت دوم (شبانه) ...... 150
ب) دانشگاهها و مؤسسات غیردولتی زیر نظر وزارت علوم تحقیقات و فنآوری .................................. 154
1- دانشگاه پیام نور ................. 155
2- موسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی 156
بند سوم: دانشگاه آزاد اسلامی ........ 158
نتیجهگیری: ......................... 163
فهرست منابع ........................ 170