تشریح بیمه، ارکان و اصطلاحات بااهمیت آن
در این مبحث پشت از تشریح بیمه، به ذکر مهمترین ارکان و اصطلاحات آن که همچنین دارای بیشترین کاربرد باب این تکنیک می باشند پرداخته و توضیح مختصری در مورد هر کدام از آنها ارائه خواهیم نمود.
گفتار اول
تعاریف
در اینجا اهتمام خواهیم کرد از بین تعاریف مختلفی که از سوی اندیشمندان هر رشته اعم از ادبیات، حقوق، اقتصاد، بازرگانی، آمار و… باب مناسبت بیمه ارائه شده است، به اجمال بیمه را از تماشاگاه لغت، قانون و فن و صنعت بیمه تعریف کرده و معنایی کلی از آن را به سمت خواننده منتقل کنیم.
بند اول
تشریح لغوی بیمه
در دائرهالمعارف معین آمده است که «بیمه» [1] (Insurance)[2] از لغت «بیما» و از زبان هندی افسرده شده است و برخی نیز بر این نظرند که «بیمه» کلمهای است فارسی از ریشه «بیم» و به معنی «ترس و گریز»[3].
تعریف فرهنگستان ایران نیز از این واژه بدین ترتیب میباشد: «عملی است که اشخاص با پرداخت پولی، مسئولیت کالا یا سرمایه الا روان خود را به عهده دیگری میگذارند و بیمهکننده در هنگام زیان وی باید مقدار آسیب را بپردازد.» [4]
بند دوم
تعریف رسمی بیمه
ماده یک رسم بیمه ایران مصوب اردیبهشت اسم 1316 عقد بیمه را چنین تعریف میکند:
«بیمه عقدی است که به سبب ثانیه یک طرف تعهد میکند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی ازسوی طرف دیگر در چهره وقوع یا ابراز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا چهره معینی بپردازد. متعهد را بیمهگر، طرف تعهد را بیمهگذار، وجهی را که بیمهگذار به بیمهگر میپردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه میشود سوژه بیمه نامند. [5]» که حتماً این تعریف خالی از اعتراض نمیباشد. [6]
لذا در ایدون به تعریف بیمه از زبان ادرار فرانسه میپردازیم که ایرادات کمتری دارد:
«بیمه بند است از آنچنان عملی که خلال آن بیمهگذار با پرداخت حق بیمه به بیمهگر که یک سلسله خطرات را قبول میکند و براساس بیرق احصا خسارت ناشی از آنها را تاوان مینماید تعهدی به بهره خود یا برای ثالث تحصیل میکند. با این پذیرفتاری در صورت اتفاق خطر موضوع قرارداد از طرف بیمهگر انجام میشود.» [7]
بند سوم
تعریف فنی بیمه
درست است که اتصال بین بیمهگران و بیمهگذاران با بستن قرارداد یا پیمان بیمه (عقد بیمه) ایجاد میشود، ولی باید توجه داشت که بیمه تنها یک ارتباط حقوقی میان این دو طرف نیست. بلکه اجرا این پیوند حقوقی پیرو ضابطهها و ساختوکارهای فنی (موازین آماری و حساب احتمالها) و باب رهن تحقق مشارکت گروهی و همکاری رقم زیادی از افراد در معرض خطر است. [8] و این امر بایسته وجود یک مؤسسه سازمانیافته بر مبانی علمی است که تکنیک ویژهای رامی طلبد. این همان است که حدود صدسال پیش توسط یک مؤلف باب فرمولی اسمی بیان شد که: «بیمه عبارت است از جبران آثار حادثه بر دارائی فرد از جاده مشارکتی که برپایه قوانین آمار، سازمان یافته است.» [9]
از آن دوران به بعد دایماً این نقش خاص بیمهگر، مبنی بر توزیع حق بیمههای جمع شده از امت کثیر بیمهگذاران، بین آن تعداد که در معرض حادثه قرار گرفتهاند، یادآوری شده است. ازاینرو مشخص شد که عملیات بیمهگری و معاملههای بیمهای، ظرافت و پیچیدگی ویژهای دارند که اجرای آنها بایسته بهرهگیری بهینه از دانش ریاضی (آمار و محاسبههای فنی)، اندیشه حقوقی (اصول قراردادها)، دانش مالی و اقتصادی (اصول حفاظت اسم بیمهها و سرمایهگذاری اندوختهها)، دانش بازاریابی، بازرگانی و دانش تدبیر است. [10]
گفتار دوم
ارکان و اصطلاحات مهم بیمه
در این گفتار از میان اصطلاحات و واژگان اختصاصی بیمه به تعدادی از مهمترین و پرکاربردترین آنها باب این صنعت، که اتفاقا در بیمه هواپیما نیز به سمت وفور مناسبت استعمال قرار خواهند گرفت اشاره داشته و به شرح مختصری از هر یک اکتفا باده کنیم.
بند اول
بیمهگر
بیمهگر(Insurer-underwriter) خصوصی است که در برابر دریافت حق بیمه از بیمهگذار تعهد جبران خسارت و یا پرداخت وجه معینی را در چهره اتفاق حادثه به عهده میگیرد. بیمهگر شخص حقوقی است که جانب انجام حرفه بیمهگری باید شرایط خاصی را که قانون بازشناخت میکند دارا باشد.[11] باب این خصوص ماده 31 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمهگری مقرر میدارد:
«عملیات بیمه در ایران به وسیله شرکتهای سهامی همگان آریایی که کلیه سهام آنها با آوازه بوده و با رعایت این قانون و طبق رسم تجارت به ثبت رسیده باشد انجام خواهد گرفت.»
بند دوم
بیمهگذار
بیمهگذار(Assured-Insured) طرف تعهد بیمهگر است. شخصی است که با ادا حق بیمه جان الا مال یا مسئولیت خود الا دیگری را تحت تنپوش بیمه قرار میدهد. ضمناً بخلاف بیمهگر که الزاماً باید شخص حقوقی باشد بیمهگذار میتواند بازهم شخص حقیقی و هم شخص حقوقی (شرکت، مؤسسه، باشگاه و غیره) [12] باشد.
همچنین ماده 5 قانون بیمه مقرر میدارد:
«بیمهگذار ممکن است پاکنژاد باشد یا به یکی از عناوین قانونی آژانس صاحب مال یا شخص ذینفع را داشته یا تکلیف حفظ ثانیه را از طرف صاحب مال داشته باشد.»
بند سوم
مناسبت بیمه
مورد
بیمه(Subject matter of the insurance) چیزی است که تحت پوشش بیمه قرار
میگیرد. مورد بیمه میتواند شخص یا شیء و یا تکلیف باشد. در صورتیکه
مورد بیمه شخص باشد، بیمهگر در مقابل فوت، بیماری، حیات، از پیشه افتادگی و
نقص عضو بیمه شده پذیرفتاری خواهد داشت. مانند بیمه حوادث خصوصی وبیمه بیماری و …
.این سنخ بیمه را بیمه اشخاص
(Personal insurance) مینامند. در صورتیکه مناسبت بیمه شیء باشد، بیمهگر در
مقابل خسارات رسیده به ثانیه شیء متعهد خواهد بود، در اینجا شیء اعم از بیروح
یا ذیروح است مانند بیمه آبستنی و نقل اروس و بیمه هواپیما و کشتی. این قسم
بیمه را بیمه اشیاء(Property insurance) مینامند.
مورد بیمه ممکن است نه شخص باشد و نه شیء حرف مسئولیت بیمهگذار باب مقابل دیگری باشد؛ در این چهره بیمهگر متعهد است اگر در نتیجه حادثهای که بیمهگذار اسم ثانیه میباشد به دیگری خسارت وارد شود خسارت آن شخص را جبران نماید؛ مانند بیمه مسئولیت متصدی حمل و نقل هوایی باب برابر مسافر و بار و … . این نوع بیمه را بیمه تکلیف (liability insurance) مینامند. [13]
بند چهارم
مبلغ بیمه شده
مبلغ بیمه شده(Sum insured) یا سرمایه مورد تعهد (در بیمههای اموال) بها حقیقی شیء مورد بیمه بوده یا مبلغی است که بیمهگر پذیرفتاری میکند در صورت اتفاق حادثه تا آن اندازه به بیمهگذار یا ذینفع قرارداد بیمه، خسارت بپردازد. در بیمه اموال مبلغ بیمه شده باید معادل ارزش بازگشت بوده و در صورتی که پول بیمه کمتر از مبلغ واقعی باشد، خسارت به سمت نسبت مبلغ بیمه به مبلغ واقعی ادا خواهد شد( ماده 10 قانون بیمه ایران).
در بیمه اشخاص از آنجا که روان انسان قابل تقویم به پول نیست، هر مبلغی که بیمهگذار پیشنهاد بروز در صورتی که مورد ائتلاف بیمهگر قرار گیرد، در صورت اتفاق بیم مورد تعهد، بیمهگر ملزم به پرداخت آن به ذینفع یا بیمه شده خواهد بود.[14]
[1] – واژه «بیمه» در لسان انگلیسی (Insurance) و در لسان فرانسوی (assurance) نامیده میشود و لغتشناسان معتقدند که ریشه لاتین این واژگان انگلیسی و فرانسه (securus) به سمت معنای اطمینان، تأمین و تضمین میباشد. (توفیق عرفانی، پیمان بیمه در حقوق اسلام، تز دوره کارشناسی بزرگ حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، سال تحصیلی 71-1370، صص 3-1)
[2] – Contract whereby a company or the state agrees to pay compensation for death, injuries , loss, etc. in return for an agreed premium.
یعنی بیمه قراردادی است که به موجب آن یک طرف الا دولت در مقابل دریافت یک مبلغ خشنودی شده با پرداخت تاوان برای فوت یا صدمه بدنی یا زیان و غیره توافق کند (فرهاد معزی و محمدرضا کیهان، عقد بیمه و سیر تحولات قوانین مرتبط به ثانیه در حقوق ایران، فصلنامه بیمه مرکزی ایران، سال ششم، ش 3، پائیز 1370، ص 33).
[3] – گفته میشود این صورت اول پاس در زمان ناصرالدین شاه قاجار و در هنگام بند قرارداد حرف لازارپولیاکف روسی وارد فارسی شده و علت آنهم ترجمه «استروخانه» از زبان روسی به سمت «قرارداد بیمه» به لسان فارسی بوده است و چون «استراخ» باب زبان روسی به معنای «ترس» است، قرارداد بیمه را نیز به معنی قرارداد گریز از ترس و «بیم» باب نظر گرفتهاند (محمود احمدی، کلیات بیمه (خلاصه و کاربردی به دوست پرسش و پاسخ کامل)، تهران ، انتشارات محقق، افست آغاز بهار 1382، ص 13). و از بهر دادهها بیشتر ر. ک (جانعلی محمود صالحی، دائرهالمعارف اصطلاحات بیمه و بازرگانی، «شرکت صادراتی» اداره صنایع مربوط به ملت ایران چاپ اول، 1367، صص 53 و 52) و نیز ر. ک (جانعلی محمود صالحی، حقوق بیمه، تهران، بیمه مرکزی ایران، چاپ اول، 1381، صص 68-66).
[4] – ستوده احمدی، پیشین، ص 14.
[5] – برای اطلاعات بیشتر ر.ک: (ناصر رسائینیا، حقوق تجارت، ج 1، تهران، انتشارات خیام، چاپ اول، پائیز 1376، ص 93.
[6] – آغازین ایرادی که در این تعریف به نظر میرسد این است که باب تعریف عقد بیمه به مسائل فنی بیمهگری از تمام شخصیت حقوقی بیمهگر و جامعه عظیم بیمهگذاران که برای امر بیمهگری لازم است به دقت تدقیق نشده و تنها به تشریح عقد بین دو طرف بسنده گردیده که نمیتوان به ثانیه بیمه اطلاق نمود، زیرا ار باب مقابل بیمهگر تنها یک بیمهگذار وجود داشته باشد و قرارداد بیمه منحصر به سمت فرد باشد اصولاً بیمهای بود ندارد و عمل بیمهگر از نظر فنی قابل تبیین نیست و قمار تلقی میشود. ایضاً این تشریح بیمههایی را که به نفع خصوصی غیر از بیمهگذار انجام میشود مانند بیمه به شرط فوت را شامل نمیشود. ضمناً در تعریف فوق به یکی از انواع بیمهها که بیمه مسئولیت میباشد، به سمت روشنی اشاره نشده است. (محمد هوشنگی، بیمه حمل و نقل کالا، تهران ، شرکت سهامی بیمه ایران، افست اول، بهمن 1369، صص 22 و21) همچنین برای رویت ایرادات دیگری که به این تشریح وارد می باشد ر.ک به: (عارفه مدنی کرمانی، حقوق بیمه، تهران، نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ اول، 1376، صص 27-25)
(ممکن است هنگام جابجایی از فایل ورد به سمت داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون تنها پاره هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
سرپرست در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
دوست با قید ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است