» :: از زا حرف بلوغ طراحی شهری - مقالات رشته معماری
این مقاله باب نشریه علمی-پژوهشی صفه شماره 36 ، واحد زمان ( 1382 انتشار یافته است.
مروری بر ادب طراحی شهری، تفاوت برداش ت ها و تنوع تعاریفی که متخصصین از این رشته و پیشه ارایه نمود ه اند را
برملا می سازد. چنین به نظر می رسد که نبود اجماع در خصوص مفهوم طراحی شهری، به سمت اندازه قابل ملاحظه ای از عدم
توجه به ماهیت پویا و استحاله یابنده این حوز ۀ معرفتی سرچشه م ی گیرد. هدف این نوشتار بررسی تحولات قدیمی مفهوم
طراحی شهر ی، بازشناسی مراحل عمد ۀ تکامل آن، جستجوی پارادایم (الگویِ سرمشق ) غالب در هر دوره، و تالیف یک مدل
مفهومی جهت تبیین فرایند تحول طرحریزی شهری به مانند کلیتی واحد است. این نوشتار از سه بخش تشکیل شده است: نخست
مناقشهها تئوری در مورد تعریف طراحی شهری طرح گردیده و با استفاده از نظریۀ “شباهت خانوادگی ” لودویگ ویتگنشتاین
1953 ) تلاشی در جانب تبیین سوژه به عمل آمده است؛ سپس، فرایند تحول طراحی شهری ارایه شده، و در نهایت نتایج )
مطالعه مورد بحث قرار افسرده اند.
یافته های این مطالعه براین قضا دلالت دارد که طرحریزی شهری به مثابه یک حوزۀ معرفتی، از لحظه تولد تا مرحلۀ بلوغ خود،
اندازه قابل توجهی از تکامل نظری و پیشرفت های روش شناختی را تجربه نموده است . تطور طراحی شهری باب پنج الگوی
متمایز و از نظر زمانی متوالی، اسم پایین عناوین 1- “پیش طراحی شهرنشین ”، 2- “طراحی شهری آرایشی ”، 3- “طراحی شهری
عملکردگرا”، 4- “طراحی شهرنشین ادراکی ” و 5- “طراحی شهری استوار ” تجلی م ی یابد. در این نوشتار برهان شده است که
بخشی از زوال آشتی آرا در خصوص ماهیت طراحی شهری، نتیجۀ وقوع “خطای زمان پریشی” (آناکرونیزم) در ارایه تعاریف
می باشد.
تکامل مفهومی طراحی شهری دو جانبه رایحه ده و جهت های “ماهوی” و “رویه ای” این رشته را در برمی گیرد . از دیدگاه
تکامل ماهوی، مؤلف ه های بیشترو جدیدتری از کیفیت طراحی شهری میانجیگری دانش پژوهان بازشناسی شده است . به سمت بیان دیگر،
در اسم که مفهوم “کیفیت”، در مرحلۀ جنینی طراحی شهری، به آغاز مقوله ای صرفاً بص ری تصور م ی گردید، اینک به
عنوان مظهر ای پیچیده و چند جانبه متشکل از چهار مؤلفۀ “زیباشناختی (عینی)”، “زیباشناختی (ذهنی ادراکی )”، “عملکردی ”
و زیست محیطی” فهم می گردد.
همچنین، از دیدگاه “تکامل پهنه ای”، جه ت گیری طرحریزی شهری از بعد “فراورده” به بعد “فرایند ” فعالیت ها تغییر یافته
است. باب نتیجه این تحولات، موضوع “نظام های جامع هدایت و بازدید طراحی شهری ” مورد تأکید قرار گرفته و جعبه ابزار
طراحی شهرنشین نیز به میزان قابل توجهی غنی تر گردیده و در کنار پروژ ه های سنتی، ابزارهای نوینی همچون “دستور پیشه
طرحریزی شهری ”، “چارچوبِ استراتژی طرحریزی شهری ”، “راهنمای طراحی شهری ”، “سیاست طراحی شهری ”، و “برنامۀ
طرحریزی شهری” را در ماخوذ است.