- مقدمه و
هدف
اولین قدم در بررسیهای
علمی- مهندسی مرتبط به محیط نظیر پروژه
های آبی،تحقیقات منطقه ای هواشناسی کشاورزی و نظایر آن ، مطالعات هواشناسی است، به سمت طوریکه مطالعات سایر
بخشها، مانند هیدرولوژی، سیلخیزی، فرسایش و رسوب ، و پهنه بندی های آگروکلیمایی وغیره
بر آن متکی است.
بدیهی است دسترسی
به سمت دادههای کافی و دقیق شبکه ایستگاههای هواشناسی از یک طرف موجب کوتاهتر شدن
زمان مطالعات گردیده و از طرف دیگر موجب بر
آورد دقیقتر پارامترهای هدف و تقلیل هزینه های اجرایی طرحها می گردد.
از آنجا که آمار
هواشناسی و به سمت ویژه بارندگی در ایران حرف خلاءهای گسترده ناشی از عدم دیدهبانی یا
مشکوک بودن ارقام مواجه است، بنابراین دستیابی به یک روش صحیح بازسازی خلاءهای آماری
ضروری به نظر میرسد.
آنچه در این
پژوهش پشت میشود تعیین روشی مناسب جهت بازسازی خلاءهای آماری بارندگی میباشد
به طوریکه آمار بازسازی شده با آنچه واقعیت داشته ولی به دلایلی ثبت نگردیده حتی الامکان
نزدیک باشد.
1-2- فرایند بارش
و ویژگیهای آن
1-2-1- بارش
بارش شامل کلیه
نزولات جوی بسان باران، برف و تگرگ میباشد که باب اقلیم های مختلف باران و یا برف
اقبال اصلی از آن را تشکیل میدهد. بارش یکی از ورودی های اصلی سیکل هیدرولوژی میباشد.
بارندگی در منطقهها مرطوب با پراکنش منظم و در تمام طول سال اتفاق میافتد، در
حالیکه در مناطق خشک و نیمه خشک پراکنش نامنظم است و حتی گاهی باب یک بارندگی کوتاه
زمان بیش از 50% بارندگی سالانه بوقوع میپیوندد.
1-2-2- فرایند
بارش
به طور کلی
مکانیسم بارندگی ناشی از افزایش رطوبت نسبی آتمسفر تا حد معینی است که این پدیده یا
در اثر تبخیر از روی ماء یا سطوح نمناک یا در اثر کاهش دمای هوا حاصل میشود و یا
ممکن است تلفیقی از این دو باشد.
بارد صیرورت هوا در
طبیعت عمدتاً اسم صعود هواست. باب این عمل که تقریباً به حالت آدیاباتیک میباشد.
آتمسفر ضمن صعود به انگیزه کاهش فشار سرد میشود. مکانیسمهای اصلی صعود هوا عبارتند از
صعود جبههای، صعود کوهستانی، ارتقا جابجایی و صعود سیکلونی.
چرخه آبی در
اتمسفر سه بار مجزا از بازهم تشکیل میدهد که عمدتاً عبارت از تبخیر، تراکم و
بارندگی هستند. تفاوت تبخیر و تراکم امری آشکارا و روشن است ولی تفاوت تراکم و
بارندگی توضیح بیشتری نیاز دارد.
به سمت طور کلی
فرایند تراکم شامل یک انباشتگی حداکثر از مولکولهای بخارآب تا رسیدن به سمت حد ذرات
ریز است باب صورتیکه فرایند بارندگی، مرحلهای از پیوستن ذرات ریز یا قطرکها و سیکل
قطرات مایع و یا تراکمی از بلورهای یخ میباشد.
عمل تراکم احتیاج
به یک هسته[1]
که هسته تراکم[2]
نامیده شده دارد تا مولکولهای آب باب اطراف آن تجمع شوند. ذرات گرد و خاک معلق در
هوا میتوانند به عنوان هستههای تراکم عمل کند. ذرات دارای یون روی هستهها اثر
میکنند، زیرا یونها حرف داشتن الکتریسیته ساکن مولکولهای آب را باب باندهای قطبی
خویش انجذاب میکند. یونها در اتمسفر شامل ذرات نمک ناشی از تبخیر از سطح دریا و یا
ترکیبات سلفور و نیتروژن ناشی از احتراق میباشند. قطر این ذرات از 3-10
تا 10 میکرون تغییر میکند که این ذرات به عنوان هواویز[3]
شناخته میشوند. برای مقایسه باید متذکر شد که اندازه یک اتم حدود 4-10
میکرون است، بنابراین کوچکترین هواویز ممکن است فقط از چند اتم تشکیل شده باشد.
قطرات ریز که باب اثر حرکت
تلاطمی آبستنی میشوند بوسیله تراکم و تماس با ذرات مجاور خود رشد میکند تا اینکه
به سمت اندازه کافی ارجمند شوند، این عمل تا آنجا ادامه می یابدکه نیروی جاذبه زمین بر
اصطکاک غالب شود و شروع به سمت ریزش کنند. افزایش بیشتر اندازه قطرات در نتیجه برخورد
آنها با قطرات دیگر در مسیر ریزش صورت میگیرد. گاهی وقتیکه قطره به جانب پائین
حرکت میکند هنگام عبور از لایههای گرمتر تبخیر میشود و پیمانه قطره کاهش یافته
و بنابراین ممکن است جرعه باز به سمت اندازه یک هواویز تبدیل شود و به واسطه حرکت
تلاطمی آتمسفر به سمت بالا حرکت کند در حرکت به سمت بالا فقط یک سرعت 5/0 سانتیمتر بر
ثانیه کافی است تا یک قطر 100 میکرونی را حرکت دهد. (محمدپور، 1373)
چرخه تراکم،
ریزش، تبخیر و ارتقا به سمت طور متوسط حدود 10 بار قبل از اینکه قطره به اندازه بحرانی
حدود 1/0 میلیمتر برسد ائتلاف میافتد.
1-2-3- انواع
بارندگی
هوای مرطوب در
اثر صعود و سرد شدن به مرحلهای میرسد که دیگر باقدرت به نگهداری تری خود نیست ،در
نتیجه تولید بارندگی نموده که بر مبنای نحوه صعود هوای مرطوب، بارندگیها را به
صورت زیر تقسیمبندی میکنند:
الف- بارندگیهای
همرفتی[4]