» :: تذکره کمیاب انسان خود را می سازد مترجمین: احمد کریمی حکاک، محمد هل اتائی
شک کردن در مناسبت واقعیت "پیش رفت" بسیار مورد پسند ست. بعضی آرزو دارند که ... مشتاقانه به "عصر طلایی" سادگی ابتدایی باز پس نگرند. ما به آغاز سزا علم نمی توانیم از تاریخ بپرسیم که: " آیا ضمیر اول شخص جمع پیش ذهاب کرده ایم ؟ آیا فزونی گرفتن آلات های مکانیکی که نمونه ی ثانیه هواپیما، ایستگاه های برقایی، گاز سمی و ... است همانا سابق رفت است یا نه؟" ... پاسخ ادا کردن به ثانیه ... بستگی دارد به طبع پژوهشگرجوینده ... و حتی وضع مزاجی او. پرسیدن این که " آیا ما پیش رفته ایم؟" غیر علمی ست، تنها به این بلد که نیازی نیست که هیچ دو نفری به ثانیه جواب همانند بدهند. تا زمانی که دامان ی تاریخ ... محدود شود، .... قید اینسان قدیمی ... پیشازین تاریخچه در آن جایی ندارد ... تاریخ، نزد عامه و بازهم نزد دانش وران به تاریخ فرهنگ بدل باده شود. پیشازین تاریخچه مدرک مکتوبی ندارد که نام های بازیگران اش را فاش کند یا جزییات زنده گی خصوصی شان را بازشناساند. از این رو، "پیش رفت" برابر مور٧خ می تواند حرف تکامل نزد جانورشناس برابر باشد... اگر زیست شناس، اصطلاح پیش ذهاب را به سمت کار می برد، مقصود اش از آن، توفیق در تنازع بقاست. بازماندن آن که بسزاست یک اصل اساسی تکامل است. اما معنی سزاواری، پیروزی باب زنده گی کردن است... اگر تجمع کل رو به افزایش باشد، نوع را باید پیروز شمرد ... وگرنه ... محکوم به شکست است. مطالعات ماقبل تاریخی نه تنها دامان ی تاریخ مکتوب را عقب تر می برد و گسترده تر باده سازد بل که تاریخ طبیعی را به پیش می کشاند.... اما باستان شناسی پیشازین تاریخی تارک و کار اش با چیزهاییست که انسان ساخته است و تغییرات فرهنگ بشری را دنبال می کند.